ΚΥΡΙΑΚΗ 26 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2012 Η ΑΠΟΛΥΣΗ

                                          «Ἐν εἰρήνῃ προέλθωμεν»

            Ὁ λειτουργός ἀπευθυνόμενος στούς πιστούς τούς προτρέπει νά ἀποχωρήσουν ἀπό τή λατρευτική σύναξη μέ εἰρηνική διάθεση. Δέν εἶναι τυχαῖο πού μέ τήν εἰρήνη ἄρχισε ἡ Θεία Λειτουργία: «Ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν». Ἡ σύσταση τοῦ λειτουργοῦ ἦτο μέ εἰρήνη νά παρακαλέσουμε τόν Κύριο, μακριά ἀπό μίσος, ψυχρότητα, ταραχή καί ἀντιπάθεια. Μέ τήν εἰρήνη ἄρχισε ἡ Θεία Λειτουργία καί μέ τήν εἰρήνη τελειώνει. Καί εἶναι χαρακτηριστικό πώς καί σ’ ὅλη τή διάρκεια τῆς ἀκολουθίας συχνά γίνεται ἀναφορά στήν εἰρήνη. Αὐτή ἡ συνεχής ἐπανάληψη ἀποβλέπει στό νά περάσει ἕνα βασικό μήνυμα. Τό μήνυμα πώς χωρίς τήν εἰρήνη δέν μπορεῖ νά ὑπάρξει ἄνετη, δημιουργική καί αὐθεντική σχέση καί ἐπικοινωνία μέ τόν Θεό. Ἡ εἰρήνη εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιά νά μπορεῖ ὁ πιστός νά λειτουργηθεῖ μέ πληρότητα καί ποιότητα. Γι’ αὐτό καί στή διάρκεια τῆς Θείας Λειτουργίας ἀκούγονται προτροπές τοῦ ἱερουργοῦ ὅπως: «ἔτι καί ἔτι ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν», δηλαδή πάλι καί πάλι μέ εἰρήνη ἄς παρακαλέσουμε τόν Κύριον. Ἀκόμη ὁ λειτουργός βγαίνει στήν «ὡραία πύλη» καί ἀπευθύνει καί ἀπό τή θέση αὐτή στό λαό τό: «εἰρήνη πᾶσι», νά ἔλθει ἡ εἰρήνη σ’ ὅλους καί ὁ λαός μέ τό στόμα τῶν ἱεροψαλτῶν ἀντεύχεται: «Καί τῷ πνεύματί σου», δηλαδή ἡ εἰρήνη νά ἔλθει καί στό δικό σου πνεῦμα.

            Οἱ πολλές αὐτές ἀναφορές στήν εἰρήνη κατά τή λειτουργική σύναξη τῶν πιστῶν, βεβαίως δέν εἶναι τυχαῖες, οὔτε τυπικές. Ἀποβλέπουν τό οὐσιαστικό μήνυμα τῆς εἰρήνης πρωτίστως νά βοηθήσει τή σύναξη τῶν πιστῶν νά ἔχει σχέση καί ἐπικοινωνία μέ τόν Θεό οὐσιαστική καί ἀποτελεσματική. Ἀπελευθερωμένη ἀπό λογισμούς, διαθέσεις καί ἀπασχολήσεις, πού ἐπιφέρουν ψυχικές – ἐσωτερικές ἀναστατώσεις ἡ σύναξη τῶν πιστῶν, χρειάζεται νά ἔχει ἠρεμία καί αὐτοσυγκέντρωση στό τελούμενο μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ἀκόμη ὅμως τό μήνυμα αὐτό προετοιμάζει τούς πιστούς νά τό περάσουν μέ δημιουργικό τρόπο στήν καθημερινότητά τους. Σ’ αὐτήν οἱ πιστοί ἔχουν χρέος νά εἶναι φορεῖς καί κήρυκες τοῦ μηνύματος τῆς εἰρήνης. Στίς σχέσεις τους μέ τούς συνανθρώπους τους καλοῦνται νά εἶναι  «οἱ εἰρηνοποιοί». Ὁ μακαρισμός στήν ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλία τοῦ Κυρίου εἶναι σαφής: «Μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί, ὅτι αὐτοί υἱοί Θεοῦ κληθήσονται» (1), δηλαδή μακάριοι ὅσοι φέρνουν τήν εἰρήνη στούς ἀνθρώπους, γιατί αὐτοί θά ὀνομαστοῦν παιδιά τοῦ Θεοῦ. Ὁ εἰρηνοποιός δέν ὁμιλεῖ ἁπλῶς γιά τήν εἰρήνη, ἀλλά μέ τήν ὅλη βιοτή του φέρνει καί πραγματοποιεῖ τήν εἰρήνη ἀνάμεσα στούς συνανθρώπους του καί μόνον τότε ὀνομάζεται καί εἶναι γνήσιο παιδί τοῦ Θεοῦ.

            Ἡ τελική φράση τοῦ ἱερουργοῦ εἶναι ἡ γνωστή «Πατερική» εὐχή: «Δι’ εὐχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ Θεός ἡμῶν, ἐλέησον ἡμᾶς». Ἡ εὐχή αὐτή στή Θεία Λειτουργία ἔχει καταληκτικό χαρακτήρα. Εἶναι ὅμως γνωστό πώς ἡ φράση αὐτή ἀκούγεται σέ κάποιες ἀκολουθίες καί στήν ἔναρξή τους, ἀλλά καί στά μέσα τῆς τέλεσης τῆς ἀκολουθίας. Ἀκόμα σέ κάποια κελλιά μοναχῶν, πού δέν ὑπάρχει ἱερομόναχος γιά νά τελέσει μίαν ἀκολουθία, οἱ μοναχοί τοῦ κελλιοῦ, πού δέν ἔχουν ἱεροσύνη, ἀρχίζουν τή λατρευτική τους προσευχή, πρωϊνή, ἀπογευματινή καί βραδινή στό ναό, ἤ στήν τράπεζα καί τό κελλί τους μέ τή φράση: «Εὐλογητός ὁ Θεός ἡμῶν….» ἤ «Εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος…, ἀλλά καί μέ τό : «Δι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων». Μάλιστα στά μοναστήρια εἴθισται αὐτή ἡ τελευταία εὐχή νά γίνεται χρήση της καί κατά τήν κρούση τοῦ κελλιοῦ ἑνός μοναχοῦ, πού αὐτός ὅταν ἀνταποκρίνεται, ἀπαντᾶ μέ τό «ἀμήν», πού ἔχει τή θέση τοῦ «ἐμπρός».

            Ἡ εὐχή ὅμως «Δι’ εὐχῶν τῶν ἁγίων πατέρων…» εἶναι ἀντίστοιχη καί λίγο ἐκτενέστερη ἀπό τή λεγόμενη μονολόγιστη εὐχή, πού ἐπικεντρώνεται σ’ ἕνα λογισμό: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με». Καί στήν εὐχή: «Δι’ εὐχῶν τῶν ἁγίων πατέρων …» ἐπικεντρώνεται ἡ εὐχή τῆς ἐπίκλησης τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ καί ζητεῖται νά μᾶς ἐλεήσει καί μέ τίς εὐχές ὅμως «τῶν ἁγίων πατέρων…». Γι’ αὐτό καί ὀνομάζεται «πατερική» εὐχή. Καί αὐτήν μπορεῖ ὁ πιστός μαζί μέ τή μονολόγιστη εὐχή νά τίς χρησιμοποιεῖ «εὐκαίρως - ἀκαίρως», δηλαδή πάντοτε , εἴτε οἱ περιστάσεις εἶναι κατάλληλες εἴτε ἀκατάλληλες. Ἔχει τή δυνατότητα νά τήν ἐπαναλαμβάνει, ὅπου καί ἄν βρίσκεται, ἐννοεῖται νοερά, χωρίς νά γίνεται ἀντιληπτός, ὅπου καί ἄν βρίσκεται. Περιέχει αὐτή ἡ «πατερική» εὐχή τρεῖς βασικές ἀλήθειες: α) τήν ἐπίκληση τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, ἀφοῦ «πᾶς ὅς ἄν ἐπικαλέσηται τό ὄνομα Κυρίου σωθήσεται» (2), δηλαδή ὅποιος ἐπικαλεσθεῖ τό ὄνομα τοῦ Κυρίου θά σωθεῖ. β) Τήν ἐπιζήτηση τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖο, σύμφωνα μέ τό ψαλμικό στίχο, μᾶς «καταδιώκει πάσας τάς ἡμέρας τῆς ζωῆς μας» (3), γιά νά μᾶς στηρίξει, ἐνισχύσει καί νά μᾶς βγάλει ἀπό τά ἀδιέξοδα καί τίς ἀγχωτικές καταστάσεις. Τέλος γ) ἡ εὐχή αὐτή κάμνει ἀναφορά στούς ἁγίους πατέρες καί ζητεῖται ἡ εὐχή τους γιά νά εἰσακουσθεῖ ἡ παράκλησή μας. Καί ὅλα αὐτά διατυπώνονται σύντομα μέ τρόπο, πού ἀποφεύγονται οἱ περιττολογίες καί «βαττολογίες» (4). Ἔτσι αὐτή ἡ εὐχή εἶναι προσιτή, πρακτική, εὐκολονόητη καί εὔχρηστη στήν προσωπική - ἐσωτερική ζωή τοῦ κάθε πιστοῦ.

            Μέ τήν «πατερική» εὐχή ἔχουμε τό τέλος τῆς ἀκολουθίας τῆς Θείας Λειτουργίας καί τῆς πραγματοποίησης τοῦ μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Οἱ πιστοί δέν φεύγουν ἀκόμα, ἀλλά ἀναμένουν «ἵνα λάβωσιν ἐκ τῶν χειρῶν τοῦ ἱερετεύσαντος τό καλούμενον ἀντίδωρον». Προσφέροντας τό ἀντίδωρο στόν καθένα πιστό, ὁ ἱερουργός λέγει: «εὐλογία Κυρίου καί ἔλεος ἔλθοι ἐπί σέ». Τό ἀντίδωρο ὀνομάζεται καί «ἡγιασμένον κλάσμα» ἤ «εὐλογία». Ἡ λέξη ἀντίδωρο, ἐτυμολογικά σημαίνει πώς προσφέρεται στούς πιστούς ἀντί τῶν καθαγιασμένων Τιμίων Δώρων, τοῦ Σώματος καί Αἵματος τοῦ Χριστοῦ. Παρ’ ὅλη ὅμως τήν εὐλογημένη σημασία του σέ καμία περίπτωση δέν μπορεῖ νά ἀντικαταστήσει τή Θεία Μετάληψη καί νά ἀναπληρώσει τή μυστηριακή χάρη αὐτῆς. Ἁπλῶς εἶναι μία «εύλογία», πού προσφέρεται καί σ’ ἐκείνους, πού γιά διάφορους λόγους ἀδυνατοῦν νά προσέλθουν στό μυστήριο τῆς Θείας Μετάληψης.