ΚΥΡΙΑΚΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2012 «ΠΡΟΪΣΤΑΤΑΙ ΠΡΕΣΒΕΥΟΥΣΑ»

               «Ταῖς πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, Σῶτερ, σῶσον ἡμᾶς»

                                              (Τό ἐφύμνιο τοῦ πρώτου ἀντιφώνου)

            Ἡ σημασία τοῦ ἐφυμνίου τοῦ πρώτου ἀντιφώνου εἶναι πώς ἔχουμε μία παράκληση στό Σωτήρα Χριστό νά μᾶς σώσει, μέ τή μεσιτεία καί τίς πρεσβεῖες τῆς Μητρός Του Παναγίας. Μέ τό ἐφύμνιο αὐτό διατυπώνεται μέ σύντομο καί ἁπλό τρόπο ἡ θέση τῆς Θεοτόκου στό μυστήριο τῆς σωτηρίας μας, σύμφωνα μέ τήν Ὀρθόδοξη θεώρηση. Μία ὅμως λαϊκή εὐσέβεια, καλοπροαίρετη στή βάση της, φθάνει πολλές φορές νά ἐξομοιώνει τό Πρόσωπο τῆς Θεοτόκου Παναγίας μέ τά πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ἡ ἀντίληψη αὐτή εἶναι ἐπισφαλής καί μπορεῖ νά ἐκτραπεῖ καί νά ὁδηγήσει σέ αἵρεση.

            Ἐδῶ, ἀσφαλῶς, θά γίνεται σύγχυση καί παρεξήγηση ὁρισμένων στίχων ἀπό ὕμνους, πού ἀναφέρονται στό Πρόσωπο τῆς Παναγίας Θεοτόκου. Ἐνδεικτικά στό μικρό καί τόν μεγάλο «παρακλητικόν κανόνα» ψάλλουμε: «Διάσωσον, ἀπό κινδύνους τούς δούλους Σου Θεοτόκε, ὅτι πάντες μετά Θεόν εἰς Σέ καταφεύγομεν, ὡς ἄρρηκτον τεῖχος καί προστασίαν» «Σῶσε, Θεοτόκε, τούς δούλους Σου ἀπό κινδύνους, γιατί μετά ἀπό τόν Θεό σέ Σένα καταφεύγομε σάν τεῖχος ἀδιάσπαστο καί προστασία». Ἐδῶ ἡ ὀρθή ἑρμηνεία εἶναι: «μετά ἀπό τόν Θεόν». Ὁ στίχος αὐτός δέν ἐξομοιώνει τό πρόσωπο τῆς Θεοτόκου Παναγίας μέ τόν Τριαδικό Θεό, ἀλλά ἔρχεται νά τονίσει τό μεσιτευτικό καί πρεσβευτικό ἔργο τῆς Παναγίας Μητέρας τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου μας.

            Ἡ πανάχραντη Θεοτόκος ὑπῆρξε, ὑπάρχει καί θά ὑπάρχει μέσα στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὡς ὁ  κατεξοχήν ἐκλεκτός καί τέλειος ἄνθρωπος καί ἡ κορύφωση τῆς ἀνθρώπινης φύσης. Σέ παλαιότερο κήρυγμά μας τῆς σειρᾶς μέ τήν ἑρμηνεία τῆς Θείας Λειτουργίας ἀναφερθήκαμε στό Ὀρθόδοξο φρόνημα περί του Προσώπου τῆς Παναγίας. Στό σημερινό θά μείνουμε ἰδιαίτερα στό μεσιτευτικό – πρεσβευτικό ἔργο Της. Κατ’ ἀρχήν νά σημειώσουμε πώς ἡ Ὀρθόδοξη πίστη μας εἶναι πώς: «Οὗτος ἐστιν ἀληθῶς ὁ Σωτήρ τοῦ κόσμου, ὁ Χριστός». (1) Μέ τό ἅγιον Αἷμα Του ἐπάνω στό Σταυρό τή σωτηρία αὐτή τοῦ κόσμου τήν ἐπισφράγισε καί τήν ἐπικύρωσε. Ἡ φράση πού συχνά ἀκούγεται στίς λατρευτικές συνάξεις τῶν πιστῶν: «Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς» δέν πρέπει νά μᾶς προβληματίζει, ἀρκεῖ νά ἔχουμε τήν ὀρθή ἑρμηνεία της. Ὁ Σωτήρας, εἶναι ὁ Κύριος Ἰησοῦς. Τό ἔργον τῆς Θεοτόκου εἶναι καθαρά μεσιτευτικό, γι’ αὐτό καί ἡ πιό δόκιμη φράση εἶναι: «Ὑπεραγία Θεοτόκε, πρέσβευε ὑπέρ ἡμῶν». Ἡ πρεσβεία καί μεσιτεία τῆς Παναγίας εἶναι καίρια καί θεμελιώδης θέση τῆς Ὀρθόδοξης πίστης μας. Οἱ πιστοί προσφεύγουν στό Πρόσωπό Της ζητῶντας τή μεσολάβησή Της στόν Υἱόν καί Κύριόν Της. Εἶναι χαρακτηριστική ἡ δέηση τοῦ πιστοῦ στό μικρό καί στό μεγάλο ἀπόδειπνο: «Ὑπερένδοξε, ἀειπάρθενε, εὐλογημένη Θεοτόκε, προσάγαγε (δηλαδή παρουσίασε) τήν ἡμετέραν προσευχήν τῷ Υἱῷ Σου καί Θεῷ ἡμῶν, καί αἴτησαι, (δηλαδή ζήτησε)  ἵνα σώσῃ διά Σοῦ τάς ψυχάς ἡμῶν». Καί πράγματι τή σωτηρία τήν παρέχει ἀφειδῶς ὁ Υἱός Της καί Θεός Της. Αὐτή ὅμως ἔχει μετοχή στή λυτρωτική Χάρη τοῦ Υἱοῦ της, καί μπορεῖ στό ὄνομα τοῦ Λυτρωτῆ νά τή διοχετεύει καί ἡ Χάρη αὐτή νά ἐνεργεῖται διά τοῦ Προσώπου Της. Προσεύχεται στόν Υἱό της μέ τή Μητρική Της παρρησία πού διαθέτει καί ζητεῖ ἀπ’ Αὐτόν νά σώσει τούς πιστούς, πού μέ εὐλαβεια προστρέχουν στή μεσιτεία καί τήν πρεσβεία Της.

            Βασική ἀλήθεια τῆς Καινῆς Διαθήκης εἶναι: «Πολύ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργουμένη» (2) δηλαδή ἡ παράκληση τοῦ δικαίου ἔχει μεγάλη δύναμη καί ἀποτελεσματικότητα. Ἄν, λοιπόν, αὐτό ἰσχύει γιά δικαίους καί ἁγίους ἀνθρώπους, πολύ περισσότερο ἔχει ἐφαρμογή γιά τό Πρόσωπο τῆς Θεοτόκου Παναγίας. Νά γιατί καί στά λατρευτικά κείμενα ἡ ἁγία Ἐκκλησία μας μέ βεβαιότητα διατυπώνει στό «Μεγάλον Ἀπόδειπνον»: «Πολλά γάρ ἰσχύει δέησις Μητρός, πρός εὐμένειαν Δεσπότου» δηλαδή ἡ παράκληση τῆς Μητρός Θεοτόκου ἔχει μεγάλη δύναμη πρός τήν εὔνοια τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ. Ἑπομένως ὁ Χριστός, ἀφοῦ ἀκούει τίς δεήσεις καί τίς παρακλήσεις πιστῶν καί δικαίων ἀνθρώπων, ἀσφαλῶς, πολύ περισσότερο ἐκπληρώνει τά αἰτήματα τῆς Μητρός Του. Ἔτσι ἡ Παναγία Θεοτόκος σώζει τούς ἀνθρώπους μέ τή δέησή Της πρός τόν Δεσπότην Κύριον καί Υἱόν Της.

            Μέσα στήν ἱστορία τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας ἡ Παναγία Θεοτόκος παρουσιάζεται ὡς Μεσίτρια καί Πρέσβειρα , ἀλλά ἀκόμα καί ὡς «κλίμακα», δηλαδή σκάλα διά τῆς ὁποίας κατέρχεται ὁ Θεός καί ὡς «Γέφυρα», πού μετάγει τούς πιστούς ἀπό τή γῆ πρός τόν οὐρανό. Ἀκόμη εἶναι ἡ «Ὁδηγήτρια», γιατί ὁδηγεῖ πρός τόν Υἱόν της καί «Ἐλεοῦσα», γιατί εἶναι αὐτή πού ἐλεεῖ τόν κόσμο καί μεσιτεύει γιά χάρη του. Κυρίως ὅμως εἶναι ἡ Θεοτόκος, δηλαδή εἶναι ἐκείνη, πού γέννησε Θεόν καί ἄνθρωπο, τόν Θεάνθρωπο Ἰησοῦ. Τόν πέμπτο αἰῶνα παρουσιάζεται ὁ αἱρετικός Νεστόριος, πού ἀρνεῖται τό Θεοτόκος καί τό θεωρεῖ βλασφημία καί ὑποστηρίζει πώς πρέπει νά μιλᾶμε γιά «Χριστοτόκος», γιατί ἡ Μαρία γέννησε ἕναν ἄνθρωπο. Οἱ ἅγιοι ὅμως Πατέρες τῆς τρίτης οἰκουμενικῆς συνόδου μέ τήν ἀπόφασή τους κατεδίκασαν τήν αἵρεση τοῦ Νεστορίου καί ἀπέδωσαν μεγάλη τιμή καί θεώρησαν τήν Παναγία Θεοτόκο ὡς τήν πλέον ἐξυμνημένη μεταξύ τῶν κτισμάτων καί ὡς «Τήν τιμιωτέραν τῶν Χερουβείμ καί ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ». Ἡ ἐπωνυμία Θεοτόκος ἔχει ἰδιαίτερη σημασία, ἀφοῦ ἔτσι τιμοῦμε τήν Μητέρα τοῦ Θεοῦ. Δέν τήν τιμοῦμε μεμονωμένα, ἀλλά λόγω τῆς σχέσης της μέ τόν Χριστό. Ὅσο δέ περισσότερο τιμοῦμε τή Θεοτόκο, τόσο περισσότερο συνειδητοποιοῦμε τή μεγαλειότητα τοῦ Υἱοῦ της, ἐπειδή τιμοῦμε τή Μητέρα ἀκριβῶς λόγῳ τοῦ Υἱοῦ. (3)

            Ἡ Θεοτόκος Παναγία ὡς Μεσίτρια καί πρέσβειρα πάντα εἶναι ἕτοιμη γιά νά ἀκούσει τόν πόνο, νά σπογγίσει τά δάκρυα, νά δώσει θεραπεία καί παρηγοριά, ἀφοῦ ὄντως εἶναι: «ἡ τῶν ἀπηλπισμένων μόνη ἐλπίς καί τῶν πολεμουμένων βοήθεια…. καί πάντων τῶν χριστιανῶν τό καταφύγιον».